443 – Negen premiers en een explosief Oranjehuis

Een zeer onthullend boek! In dienst van negen premiers. De dagboeken van jhr. mr. A.J.M. van Nispen tot Pannerden 1946 - 1972.     Een jonkheer van zoveel jaar geleden? Jazeker, want Buurt van Nispen was heel zijn loopbaan verbonden aan het ministerie van Algemene Zaken bij de minister president. De laatste tien jaar als hoogste ambtenaar, de secretaris-generaal. Hij zag en hoorde alles.      Deze dagboeken zijn verrukkelijk, vaak uiterst indiscreet, vol scherpe portretten en observaties. En bieden een diepe, niets ontziende blik achter de vaak ondoorzichtige schermen van Den Haag, de ambtelijke macht, de ministeries én Soestdijk. Het tijdsbeeld van Nederland in de jaren van wederopbouw en vervolgens de heftige jaren ‘60 is fascinerend.      Het boek is bezorgd door Alexander van Kessel en Carla van Baalen van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis in Nijmegen. Van Kessel is te gast en duikt met Jaap Jansen en PG Kroeger in de wederwaardigheden van die periode.     En al gauw is helder dat premier Dick Schoof zich indringend moet verdiepen in dit boek. Alles uit die jaren is in deze tijd en voor de premier en zijn ambtenaren brandend actueel!       *** Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact. Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier *** Van Nispen werkte nauw samen met maar liefst negen premiers. Willem Schermerhorn (1945-1945) was de eerste. Deze gold à la Schoof als een minister-president zonder partijpolitieke binding. Hij was boegbeeld van ‘de vernieuwingsgedachte’ die de verzuiling wilde dumpen. Opmerkelijk is hoe intens bij hem al in 1946 de vrees was voor een communistische bezetting door Stalin en zijn Rode Leger en voor de politieke effecten in ons land.      Toen kwam Louis Beel (1946-1948). Een eenvoudig ambtenaar die tot grote hoogten steeg. Van Nispen was kritisch over zijn neiging alles zelf te willen doen. "Dat gaat nooit goed zo." Niettemin werd Beel decennialang een van de machtigste raadslieden van het Koninklijk Huis. Vervolgens stond vele jaren Willem Drees (1948-1958) aan het roer. De dagboeken schetsen hoe Nederland geopolitiek en maatschappelijk fundamenteel veranderde. En Van Nispen laat zien waarom Drees zo'n uitnemende premier bleek. Een kwestie van stevig karakter en alleen maar heel nuttige eigenschappen plus een nobel naturel.      De zeeën gaan hoog en de afgronden zijn diep in de Greet Hofmans-affaire. Van Nispen zit op de voorste rij en vertelt onthutst over het gedoe rond Soestdijk. Geen wonder dat deze dagboeken 50 jaar verzegeld moesten blijven!      De wederopbouw slaagt en onder premier Jan de Quay breken economische bloei en welvaart voor allen in Nederland door. Hij wordt populair, maar ‘men zag niet de chaos’ bij deze onzekere man. Zijn ambtenaren waren vaak wanhopig en hijzelf niet minder. Minister van Financiën Jelle Zijlstra is de sterke man in zijn kabinet en het eigenlijke brein achter het succes.      Opvolger Vic Marijnen (1963-1965) lijkt eerst een verademing voor zijn ambtenaren, maar blijkt bijna net zo zwak en ook nog ijdel. Van Nispens les: “Een premier moet zijn: een waakhond, een herdershond én een jachthond."      Deze jaren worden gedomineerd door epische toestanden in het Oranjehuis. Verliefde prinsessen. Haat en nijd. Inhaligheid en statusgedoe. Excentriek gedrag en heel veel tijdrovende narigheid waar premier en ambtenaren horendol van werden. Dick Schoof is gewaarschuwd!      Van een paleisliftje voor Wilhelmina tot een privé-jachtgebied van 'de Prins' in Tanzania, van ruzie over wie naar welke begrafenis mocht tot de verwachting dat met de E.E.G. de koningshuizen zouden verdwijnen en Juliana dan ‘ons enorm vermogen’ wilde veiligstellen. Kort dienden de premiers Jo Cals (1965-1966) en Jelle Zijlstra (1966-1967). Maar in hen is een nieuwe tijd merkbaar. Professioneel waren zij, visionair, politiek to the point, veel kennis van zaken. Toen kwam 'de beste premier, samen met Drees' in de woorden van nota bene toenmalig oppositieleider Joop den Uyl (privé tegen Van Nispen). Piet de Jong (1967-1971) is in deze dagboeken vanaf het begin een legende. Bijna achteloos regeerde hij met vaste hand, veel later pas drong door hoeveel hij tot stand had gebracht. Van Nispen noteert daarbij vele karakteristieke bon mots van de duikbootcommandant zonder kapsones.       De Jong bij de paus. De Jong ruziënd met Juliana. De Jong vrolijk cynisch over het Amerikaanse leger. Kostelijk zijn de verhalen. Jonkheer Van Nispen schrijft over hem dat ‘de ware aristocratie moet zijn de uitnemendheid van karakter en geest’. De schrijver bezat - geboren als aristocraat - daar zelf toch ook wel wat van.      Ze worden vrienden en het is zelfs aan De Jong te danken dat Buurt van Nispen op het eind van zijn leven deze dagboeken laat opslaan voor latere generaties. Van Kessel en Van Baalen hebben er een juweel van gemaakt. *** Verder luisteren 441 - Extra zomeraflevering: boekenspecial! (oa over 'de hoogste ambtenaar', de sg van Algemene Zaken) 434 – Vier iconische NAVO-leiders en hun lessen voor Mark Rutte 342 - Willem-Alexander en het einde van de monarchie. Plus: zijn eigenzinnige voorgangers 161 - Hans van Mierlo, een politieke popster 55 - De geboorte van het poldermodel 49 - De koningen van Hispanje die wij altijd hebben geëerd 43 - Liberaal denker Witteveen 34 - 140 jaar Anti-Revolutionaire Partij 6 - Piet de Jong *** Tijdlijn 00:00:00 – Deel 1 00:41:38 – Deel 2 01:34:46 – Deel 3 02:00:49 – Einde  Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.